W lutowym numerze Przeglądu Nekielskiego, w dziale KULTURA, publikowany jest artykuł Czytelnicy o najnowszej publikacji NSK.
Przedstawiamy opinie na temat książki Sacrum w krajobrazie. Kapliczki, figury, krzyże i stare nagrobki jako dziedzictwo kulturowe ziemi nekielskiej, które mają formę od szczegółowych omówień - do spisanych na gorąco wrażeń po pierwszym zetknięciu z publikacją. Informujemy też o reakcjach medialnych na ukazanie się książki.
Z inicjatywy Nekielskiego Stowarzyszenia Kulturalnego ukazała się książka autorstwa Jacka Mireckiego i Jerzego Osypiuka Sacrum
w krajobrazie. Kapliczki, figury, krzyże i stare nagrobki jako dziedzictwo kulturowe ziemi nekielskiej. Pięknie wydana, sprawia właściwie wrażenie albumu fotografii – dominują oczywiście współczesne, kolorowe, ale kilkanaście archiwalnych, pozostawiono w sepii, niektóre wykonano z „lotu ptaka”, a ściślej dronu, wykorzystano też zdjęcia satelitarne, pokazano fragmenty starych map. Wszystko to tworzy urodę książki, ale przede wszystkim stanowi cenny materiał dokumentacyjny.
Książka oprócz krótkiego Wstępu, jeszcze bardziej zwięzłego Podsumowania, które – zgodnie z tytułem – skupia się głównie na danych liczbowych (porządkuje te dane według rodzaju obiektów, ich lokalizacji, materiału, z jakiego są wykonane, przeznaczenia – czysto kultowego czy także komemoratywnego, przedmiotu kultu itd.), oraz Bibliografii zawiera siedemnaście numerowanych części, ułożonych w alfabetycznym porządku nazw miejscowości z ob-szaru gminy Nekla od Barczyzny do Zasutowa, i tylko część XVIII
z urzekającym zdjęciem krzyża przy polnej drodze dotyczy miej-scowości Dzierżnica w gminie Dominowo i Chociczka w gminie Września.
Fotografie opatrzone są szczegółowymi komentarzami, które spełniają wszystkie wymogi stawiane badaniom naukowym. Autorzy poza opisem aktualnego stanu obiektu ukazują jego historię (najstarsze pochodzą z wieku XIX, najnowsze powstają jeszcze teraz, w XXI wieku), podają nazwiska fundatorów, powody fundacji, opowiadają o losach poszczególnych obiektów w okresie II wojny, gdy były szczególnie narażone na zniszczenie, o dokonanych renowacjach i ponownych poświęceniach, formach kultu dawnych i obecnych. Korzystają przy tym z materiałów archiwalnych, literatury przedmiotu, świadectw ustnych, skrupulatnie odnotowując dane bibliograficzne, nazwiska informatorów, nazwiska osób, które pozyskały daną informację, i osób, które dziś sprawują pieczę nad danym obiektem. Widać w tym wszystkim i ogrom włożonego trudu, i profesjonalizm Autorów.
Co ważne, książka uwzględnia również obiekty niezachowane, jeśli tylko potwierdzają ich istnienie dawne mapy topograficzne, zdjęcia czy inne wiarygodne źródła, wspomina o cmentarzach olęderskich, cholerycznych i oczywiście ewangelickich – niestety, pozostały po nich tylko nikłe ślady.
W przypadku nagrobków Autorzy starają się odczytać zatarte już często napisy i zdobyć jak najwięcej danych biograficznych o pochowanych tam zmarłych, o ich dokonaniach, zasługach, koligacjach rodzinnych, potomkach. Okazuje się, że wśród tych dawnych mieszkańców gminy Nekla, duchownych i świeckich, nie brakowało osób naprawdę zasłużonych – obrońców polskości
w czasach pruskiego zaboru, uczestników powstania listopadowe-go, inspiratorów czy organizatorów Powstania Wielkopolskiego, uczestników wojny z bolszewikami w 1920 r., działaczy Ruchu Oporu, ludzi więzionych, zsyłanych do obozów, zamęczonych, bo byli kapłanami czy po prostu Polakami. Utrwalenie pamięci o nich
i powierzenie jej czytelnikom również spoza regionu Nekli to niepodważalna wartość pracy obu Autorów.
Książka Jacka Mireckiego i Jerzego Osypiuka nie tylko więc przedstawia materialne dziedzictwo kulturowe gminy Nekla, ale poprzez materialne obiekty o charakterze sakralnym ukazuje też fragment dziejów tej gminy, kilka minionych pokoleń i ludzi współczesnych, którzy podtrzymują dawne tradycje swych miejscowości i swych rodzin, odsłania w ten sposób cząstkę świata wewnętrznego dawnych i obecnych mieszkańców, tę cząstkę, która łączy pokolenia.
Nekielskiemu Stowarzyszeniu Kulturalnemu pogratulować należy tej nowej publikacji.
prof. dr hab. Zofia Głombiowska, Gdańsk
Na początku 2020 roku Małgorzata i Jacek Mirecki opowiadali mi w rozmowie telefonicznej o projekcie wydawniczym Nekielskiego Stowarzyszenia Kulturalnego, którego celem miało być opisanie obiektów tzw. małej architektury sakralnej na terenie gminy Nekla. Rozmawialiśmy na temat literatury etnograficznej poświęconej metodologii badań terenowych, poszukiwań materiałów archiwalnych oraz sposobu ujęcia tematu. Moi rozmówcy mieli obawy, jak dużo uda im się znaleźć obiektów tej architektury i czy uda im się dotrzeć do ich historii.
Pandemia nie przeszkodziła im w realizacji planów i wydaniu interesującej publikacji Sacrum w krajobrazie. Kapliczki, figury, krzyże i stare nagrobki jako dziedzictwo kulturowe ziemi nekielskiej. Jej autorami są Jacek Mirecki i Jerzy Osypiuk, a graficznego opracowania – Jacek Papla z Nekielskiego Stowarzyszenia Kulturalnego. Jestem pełna podziwu dla determinacji autorów do pracy nad tematem książki.
W ciągu ostatnich lat zostało wydanych wiele interesujących publikacji dotyczących małej architektury sakralnej. Nie było dotąd jednak takiej, która by dokładnie dokumentowała tego typu obiekty na terenie gminy Nekla. Autorzy wypełniają tę lukę, tworząc szczegółowe kompendium wiedzy. Zgromadzili niezwykle interesującą bibliografię tematu, dotarli do archiwalnych dokumentów i zdjęć. Jednak przede wszystkim należy się im uznanie za doskonale udokumentowane badania terenowe, co znalazło odzwierciedlenie w opisach wszystkich obiektów z 17 miejscowości gminy Nekla
i pięknych fotografiach publikacji. Cenne i dotąd prawie wcale niespotykane w tego typu opracowaniach jest także podanie dokładnego określenia lokalizacji GPS opisywanych obiektów oraz prezentacja lokalizacji na dawnych mapach i zdjęciach satelitarnych.
Przegląd dawnych map dał autorom także możliwość wspomnie-nia o krzyżach i kapliczkach już nieistniejących oraz przedstawienia ich historii.
Dociekliwość autorów w trakcie badań terenowych pozwoliła też dostrzec interesujące w formie obiekty na przykościelnych i para-fialnych cmentarzach różnych wyznań, opracować ciekawe infor-macje na temat ludzi tam pochowanych.
Autorom publikacji udało się pięknie pokazać, że za każdym materialnym obiektem małej architektury sakralnej i jego istnieniem lub zagładą stoją konkretni zwyczajni niezwyczajni ludzie silnie związanie z miejscem zamieszkania, nawet jeśli przebywają daleko od niego. Poprzez opisanie ich niekiedy dramatycznych losów
z czasu pierwszej i drugiej wojny światowej, starań o wybudowanie kapliczki lub postawienie krzyża, dbałość o ich stan zachowania, finansowania remontów, autorzy uchronili od zapomnienia losy konkretnych ludzi.
W książce zacytowano zdania z Encyklopedii staropolskiej Zygmunta Glogera z lat 1900-1903: Stare te zabytki wiejskiej sztuki
i budownictwa giną z rokiem każdym i przyjdą czasy, w których
z powodu samej starości zanikną zupełnie. Dopóki więc istnieją tu
i ówdzie, choć nie zawsze piękne lub ciekawe, ale zawsze dające obraz miejscowej kultury, powinny być ołówkiem lub fotografją odtworzone i zebrane z całego kraju. Czytając książkę o obiektach małej architektury sakralnej w gminie Nekla nabywam przekonania, że jej autorzy zrealizowali zalecenia znanego historyka, etnografa
i krajoznawcy, Zygmunta Glogera w pełnym zakresie. Mieszkańcy gminy Nekla oraz turyści, którzy zechcą ją odwiedzić, mają do dyspozycji interesujący, niecodzienny, oryginalny przewodnik na temat elementów krajobrazu kulturowego, których na co dzień się nie dostrzega i nie zna ich historii. Być może książka dla wielu mieszkańców tego terenu będzie okazją do pogłębienia znajomości najbliższego otoczenia oraz inspiracją do kolejnych poszukiwań
i zapisywania ciekawych rodzinnych, lokalnych historii.
Autorom i wszystkim współpracującym serdecznie gratuluję terminowej realizacji projektu w trudnych czasach pandemii, którego efektem jest wartościowa merytorycznie i atrakcyjna graficznie publikacja.
Teresa Okoniewska, etnograf
emerytowany kustosz
Muzeum Etnograficznego im. Marii Znamierowskiej-Prüfferowej
w Toruniu
Z wielkim zainteresowaniem zapoznałam się z publikacją Sacrum w krajobrazie - kapliczki, figury, krzyże i stare nagrobki jako dziedzictwo kulturowe ziemi nekielskiej. Widać w niej wiele lat starań osób zgromadzonych w Nekielskim Stowarzyszeniu Kulturalnym o zachowanie dziedzictwa kulturowego ziemi, na której żyją. Ta publikacja, to wynik poświęconego czasu, zaangażowanie wiedzy, szacunku dla „przeszłości ołtarzy” i chęć ich zachowania dla potomnych. To jednocześnie pokazanie, że ważne dla współczes-nych jest, by znali swoją historię, swoje dziedzictwo, umieli czytać kody kulturowe. W publikacji zachwyciło mnie to, że na współczesnych satelitarnych mapach zaznaczone są miejsca istniejących krzyży i kapliczek, że podane są współrzędne GPS opisywanych obiektów. Autorzy sięgnęli także do przedwojennych, niemieckich map, na których zaznaczone były nieistniejące już krzyże i kapliczki. Jeszcze jedno, moim zdaniem, warte jest podkreślenia, w tej publikacji. Wymienione zostały nazwiska fundatorów, osób opiekujących się krzyżem, czy kapliczką, ale także nazwiska osób dbających obecnie o te miejsca święte. Swoje miejsce znalazły w publikacji także cmentarze, na których Olendrzy pochowali swoich przodków, zamieszkujący ziemię nekielską wiele lat temu. Szacunek dla cmentarzy, dla innego wyznania, jest miarą człowieczeństwa. Jeszcze z jednego powodu publikacja ta jest bardzo ważna. Zawarta w niej została nie tylko historia ziemi nekielskiej, ale także historia Polski. Panowie autorzy, Gratuluję.
Jadwiga Stefańska z Orzechowa
...Odebrałam Album. Jestem pod ogromnym wrażeniem. Nadzwyczajna, piękna praca. Doznaję cudów Waszej wyjątkowości. W tym miejscu, w którym moich Rodziców zatrzymał stan wojenny. W którym w tym roku zatrzymała mnie w pracy zdalnej pandemia.
I znów okazuje się, że powiedzenie „nie ma złego co by na dobre nie wyszło” jest prawdziwe. Choć czasem tak trudno w to uwierzyć...
Maria Więckowska, Poznań, Nekielka
Więcej niż album
Po lekturze najnowszej publikacji Nekielskiego Stowarzyszenia Kulturalnego warto zastanowić się, co tak naprawdę trzymamy w ręku. Uznanie, że mamy do czynienia z albumem albo przewodnikiem to oczywiście prawda, ale jednocześnie poważne niedopowiedzenie.
To mógł być zwyczajny album. Wystarczyło wykonać odpowied-nie zdjęcie, podpisać „Krzyż przy ulicy Dworcowej w Nekli” i powtórzyć ten proces kilkadziesiąt razy. Na szczęście autorzy włożyli
w swoją pracę więcej wysiłku. Fotografie przedstawiono w towa-rzystwie mniej lub bardziej obszernych komentarzy, w zależności od tego, ile informacji udało się o danym obiekcie uzyskać. Dzięki temu otrzymaliśmy odpowiedź na jakże istotne dla historyka pytanie – dlaczego? Dysponowanie lokalizacją miejsca kultu to pierwszy krok. O wiele większą wartość tworzy wiedza o tym, skąd się wzięło, w jakich okolicznościach powstało i do jakich wartości się odnosi. Można zatem przyznać, że „Sacrum…” jest dobrze opracowanym przewodnikiem, jednak to nadal mało.
Przydrożna kapliczka informuje nas nie tylko o wierze lokalnej społeczności, ale może nam również sporo powiedzieć o stosunku tejże społeczności do historii, tradycji, dziedzictwa kulturowego. Co innego pomyślimy, widząc odpadającą farbę i wyblakłe napisy, a co innego widząc zadbane ogrodzenie i żadnego śladu chwastów. Zatem niech powodem do radości będą wszelkie opisane i nieopi-sane, indywidualne i zbiorowe przejawy troski o otaczające nas dziedzictwo. Każdy odnowiony krzyż, kapliczka, świeży bukiet kwiatów i zapalony znicz są oznaką wrażliwości i szacunku. Nie bójmy się tego słowa. „Sacrum…” to piękne świadectwo pamięci – Mieszkańców i Autorów.
PS. Na pochwałę zasługuje także postawa członków NSK, którzy pomimo trudnej sytuacji wykonali wspaniałą pracę i udowodnili, że nawet w tych trudnych okolicznościach można osiągać wyznaczone cele. Gratulujemy publikacji i dziękujemy za ten promyk radości!
Kurier Nekielski
Panie Jurku,
bardzo dziękuję za przesłanie mi książki o drogiej memu sercu ziemi nekielskiej - Sacrum... . Jestem zachwycony tematem, treścią, zdjęciami i pięknym wydaniem tej książki. Życzę całemu zespołowi NSK wszystkiego najlepszego, dalszych sukcesów i tak wspaniałych pomysłów, i szybkiej ich realizacji.
Pozdrawiam bardzo serdecznie.
Marian Wojtkowiak z rodziną, Gdynia
Gratuluję publikacji. Bardzo dobra pozycja.
Arkadiusz Sobczak, Gozdowo
A gdzie można nabyć to cudo ?
Marta Krueger, Poznań
GRATULACJE. Podziękowania za włożoną pracę i poświęcony czas.
Władysława Zastawa, Września
Panie Jerzy, podziwiam Pana niezmiennie.
Hanna M. Szurczak, Legnica
Dziękujemy. Józef Maria Dekowscy, Gąsiorowo
Taki piękny album, którego współautorem jest mój Tata, czekał na mnie pod choinką ! Alicja Mirecka-Rola, Warszawa
Wydanie książki/albumu - wielkie brawa za opracowanie graficzne i druk..., o autorach nie wspominam, bo wiadomo :); najpiękniejsza książka wydana pod szyldem Nekielskiego Stowa-rzyszenia Kulturalnego. Wspaniale wykonana praca.
Mariusz Borowiak, Cielimowo
Są powody, aby się chwalić. Kapitalna oprawa graficzna.
Radosław Jagieła, Nekla
Brawo, Jurku! Gratuluję serdecznie! Barbara Cywińska, Luboń
Jurku, gratulacje z okazji wydania kolejnej pięknej pozycji o ziemi nekielskiej. Przed laty z Heliodorem dokonaliśmy inwentaryzacji
z dokumentacją źródłową i fotograficzną wszystkich figur, kapliczek i krzyży przydrożnych z naszej ziemi strzeleńskiej. Zorganizowaliśmy kilka wystaw i nastał czas by wydać o tych znakach wiary podobne dzieło. Jeszcze raz Gratuluję!
Marian Przybylski, Strzelno
Gratulacje, dzięki za książkę. Stefania Woźniak, Nekla
Znakomita pozycja. Komplementowanie takich wydaw-
nictw jest ze wszech miar potrzebne. Bo tak pięknie wydanych książek, tak bogatych w znakomite teksty i materiał zdjęciowy nie ma zbyt wiele na rynku księgarskim. Wielkie brawa dla autorów i dla wszystkich tych, którzy w jakikolwiek sposób przyczynili się do wydania tak znakomitej książki.
Jacek Liersch, Poznań
To kawał historii... Dziękuję Wydawcom za piękną i ciekawą książkę...
Zbigniew Szwaciński, Nekla
Coś pięknego, jestem pełen uznania. Michał Pawełczyk, Września
15 stycznia 2021 ukazał się w Wiadomościach Wrzesińskich artykuł Radosława Jagieły Sacrum w krajobrazie.
22 stycznia 2021 otrzymaliśmy gratulacje za wydaną książkę od Stowarzyszenia Projekt Września.
25 stycznia 2021, w Radio Poznań, w ramach audycji „Dwie godziny dla radiowej rodziny”, o najnowszej publikacji Nekielskiego Stowarzyszenia Kulturalnego pt. Sacrum w krajobrazie. Kapliczki, figury, krzyże i stare nagrobki jako
dziedzictwo kulturowe ziemi nekielskiej z Jerzym Osypiukiem, współautorem książki, rozmawiali redaktorzy Joanna Divina i Jerzy Piasny. Radio Poznań jest patronem medialnym publikacji
W ZAŁĄCZNIKU - RADIO POZNAŃ, rozmowa z Jerzym Osypiukiem, prezesem NSK.
