Nad Bzurą i Utratą
W dniach 20-21 maja 2023 r. członkowie oraz sympatycy Nekielskiego Stowarzyszenia Kulturalnego wzięli udział w kolejnym wyjeździe studyjnym, tym razem do Sochaczewa, Żelazowej Woli, Ołtarzewa, Nieborowa, Arkadii i Łowicza. Wyjazd był kontynuacją projektu NSK z 2019 roku, którego efektem była publikacja pracy zbiorowej pod redakcją Jacka Mireckiego i Jerzego Osypiuka „Pamięć i wdzięczność. Mieszkańcy gminy Nekla w wojnie obronnej 1939 r.”
Z tematem uczestniczenia naszych przodków w działaniach wojennych we wrześniu i październiku 1939 roku związane były dwa punkty wyjazdu: Muzeum Ziemi Sochaczewskiej i Pola Bitwy nad Bzurą w Sochaczewie oraz Cmentarz Wojenny w Ołtarzewie. Po muzeum, które ma siedzibę w budynku dawnego ratusza, oprowadził nas i uraczył ciekawą opowieścią dyrektor dr Michał Górny. Muzeum poosiada największą kolekcję broni, ekwipunku, umundurowania i innych pamiątek związanych przede wszystkim z bitwą nad Bzurą, która trwała od 9 do 22 września i była największym starciem zbrojnym kampanii polskiej w 1939 roku. Była bitwą przegraną, chociaż początkowo biorące w niej udział armie „Poznań” i „Pomorze” osiągały sukcesy. Zginęło w niej około 15 tysięcy Polaków, do niewoli dostało się około 100 tysięcy, a około 50 tysiącom udało się uniknąć okrążenia i przebić się do Modlina i Warszawy, gdzie walczyli dalej.
Dużo wzruszeń uczestnikom wyjazdu dostarczyło odwiedzenie Cmentarza Wojennego w Ołtarzewie. Spoczywa na nim blisko tysiąc żołnierzy i oficerów poległych w walkach pod Ołtarzewem i Ożarowem w dniach 12-13 września 1939 r., a wśród nich Józef Żwak, starszy strzelec z 69 Pułku Piechoty, od 1936 roku nauczyciel, polonista ze Szkoły Powszechnej w Nekli. Pod tablicą ku czci wszystkich poległych, w tym Józefa Żwaka, który został zidentyfikowany i upamiętnionym indywidualną tabliczką, złożyliśmy w imieniu społeczeństwa Nekli wiązankę kwiatów.
Między Sochaczewem a Ołtarzewem była wizyta w Domu Urodzenia Fryderyka Chopina i Parku w Żelazowej Woli. O historii tego miejsca i Fryderyku Chopinie opowiedział nam Jacek Rybus, przewodnik PTTK z Łowicza, który następnego dnia oprowadzał nas także po Nieborowie, Arkadii i Łowiczu. Obejrzeliśmy ekspozycję stałą w oficynie, w której przyszedł na świat w 1810 roku Fryderyk Chopin, wysłuchaliśmy recitalu fortepianowego oraz odbyliśmy spacer po parku. Na obiad i nocleg udaliśmy się do Hotelu Polonia w Łowiczu, położonego przy Starym Rynku.
Następnego dnia po śniadaniu spotkaliśmy się z naszym przewodnikiem i pojechaliśmy do Nieborowa i Arkadii. Muzeum w Nieborowie i Arkadii jest Oddziałem Muzeum Narodowego w Warszawie. W jego skład wchodzą Pałac Radziwiłłów wraz z ogrodem w Nieborowie i Ogród Romantyczny Heleny Radziwiłłowej w Arkadii. W 1945 roku dyrektor Muzeum Narodowego Stanisław Lorentz, zgodnie z wcześniejszym porozumieniem zawartym z rodziną Radziwiłłów, deportowanych i osadzonych przez NKWD w obozie w Krasnogorsku, otoczył opieką pałac nieborowski i jego zbiory oraz ogród w Arkadii, włączając je w skład Muzeum. To uratowało pałac i jego zbiory przed dewastacją i rozproszeniem. W pałacu znajduje się obecnie muzeum wnętrz rezydencji pałacowej z XVII-XIX wieku, oparte na ocalałym wyposażeniu pałacu i jego kolekcjach. Obejrzeliśmy też ogród regularny (francuski) i Manufakturę Majoliki w Nieborowie oraz park angielski (sentymentalno-romantyczny) w Arkadii.
Ostatnim punktem programu wyjazdu studyjnego był spacer po Łowiczu, obejrzenie ekspozycji w Muzeum w Łowiczu oraz zwiedzenie Bazyliki w Łowiczu. Muzeum w Łowiczu posiada bogate zbiory dotyczące historii Ziemi Łowickiej oraz eksponaty etnograficzne prezentujące kulturę ludową Księżaków, tj. grupy etnograficznej zamieszkującej na terenie Księstwa Łowickiego. Bazylika katedralna Wniebowzięcia NMP i św. Mikołaja w Łowiczu to barokowy kościół znajdujący się przy Starym Rynku, nazywany „Mazowieckim Wawelem”, miejsce pochówku 12 arcybiskupów gnieźnieńskich i prymasów Polski, którzy od 1136 roku często rezydowali w będącym ich własnością Łowiczu.
Kolejny wyjazd studyjny Nekielskiego Stowarzyszenia Kulturalnego niewątpliwie umożliwił jego uczestnikom odwiedzenie wielu ciekawych miejscowości, z ich niezwykłą historią oraz oddanie hołdu naszym przodkom walczącym w wojnie obronnej 1939 roku.
tekst: Małgorzata i Jacek Mireccy, zdjęcia: Jacek Mirecki
