Do Pana Kazimierza Matyska oraz Izby Muzealnej Ziemi Kostrzyńskiej wybieraliśmy się od dawna, zwłaszcza że o jej pomysłodawcy i kustoszu słyszeliśmy dużo dobrego. Aż wreszcie nadszedł odpowiedni czas. W sobotę 17 czerwca 2023 r. członkowie i sympatycy Nekielskiego Stowarzyszenia Kulturalnego wzięli udział w kolejnym wyjeździe studyjnym, tym razem do pobliskiego Kostrzyna i Iwna.
Izba Muzealna Ziemi Kostrzyńskiej znajduje się w Bibliotece Publicznej im. Kazimiery Iłłakowiczówny. Uczestnicy wyjazdu spotkali się z Kazimierzem Matyskiem na rynku w Kostrzynie. Przed wejściem do biblioteki stoi figurka - „Kostro Czytelnik”. Podobno Kostrzyn przyjął nazwę od legendarnego rycerza Kostro. Przed obiektami gminnej infrastruktury miniatury rycerza Kostro pojawiają się w różnych wersjach (przed Urzędem Miasta i Gminy jest to na przykład Kostro Urzędnik). W Izbie Muzealnej zgromadzone są przedmioty, dokumenty i zdjęcia związane z historią Kostrzyna i regionu od średniowiecza do czasów nam współczesnych.
O historii Kostrzyna i okolic, ilustrowanej zgromadzonymi w Izbie Muzealnej eksponatami, opowiadał nam bardzo ciekawie i odpowiadał na nasze pytania wybitny regionalista, jakim jest niewątpliwie Kazimierz Matysek. Urodzony w 1938 roku, syn Stanisława Matyska, sekretarza przedwojennego Zarządu Miejskiego w Kostrzynie, zamordowanego przez Niemców w 1939 roku. Magister filologii polskiej, od 1958 nauczyciel w Szkole Podstawowej w Paczkowie, a następnie w Zbiorczej Szkole Gminnej w Kostrzynie, działacz społeczny, w latach 1967-2006 kierownik a następnie dyrektor Miejskiego i Miejsko-Gminnego Ośrodka Kultury, organizator cyklicznych imprez: Kurdesz Kasztelański i Biesiady Humorystów, dziennikarz prasy regionalnej, radny Miejsko-Gminnej Rady w Kostrzynie i członek Rady Kultury przy Wojewodzie Poznańskim, laureat licznych nagród (m.in. w 2007 roku Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego nadał Kazimierzowi Matyskowi brązowy medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”), inicjator budowy lub odnowienia pomników pamięci narodowej, tablic pamiątkowych, współorganizator uroczystości patriotycznych: w rocznice egzekucji na rynku w Kostrzynie, alianckiego zrzutu broni dla oddziałów AK - w Janowie, święta 26 Pułku Ułanów w Iwnie, autor wielu publikacji, w tym m.in. „Dziejów Kostrzyna”, „Kostrzyńskiego Słownika Biograficznego”, kolekcjoner książek i starych pocztówek.
Jeden z działów ekspozycji w Izbie Muzealnej nosi nazwę „Kostrzyn rzemiosłem stał” i poświęcony jest tradycjom rzemieślniczym tego miasta. W dziale „W walce o polskość pod zaborem pruskim” prezentowane są pamiątki związane ze strajkiem dzieci szkolnych w obronie języka polskiego w 1906 roku oraz z działalnością organizacji takich jak: Bractwo Strzeleckie, Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół”, Koło Śpiewackie, Ochotnicza Straż Pożarna oraz harcerstwo, które odegrały ważną rolę w podtrzymywaniu tożsamości narodowej, uczuć patriotycznych i rozwoju kultury. Dużą część ekspozycji stanowią pamiątki związane z udziałem kostrzynian w powstaniach narodowych od kościuszkowskiego po wielkopolskie, a także sylwetki wybitnych Wielkopolan wywodzących się z ziemi kostrzyńskiej: gen. Ignacego Prądzyńskiego, Augusta Wilkońskiego, Ewarysta Estkowskiego, Romana Szymańskiego. Specjalne miejsce w Izbie Muzealnej zajmują eksponaty związane z walką i męczeństwem mieszkańców Kostrzyna podczas II wojny światowej. Są też przedmioty z zakresu kultury ludowej tej ziemi. Ilość zgromadzonych pamiątek jest tak duża, że nie sposób wymienić nawet ich wszystkich rodzajów. W kostrzyńskiej Izbie Muzealnej zauważyliśmy też przedmioty pochodzące z Nekli i okolic, przekazane przez rodziny, z braku takowej w naszej miejscowości. W Bibliotece Publicznej im. Kazimiery Iłakowiczówny zauważyliśmy różne formy kultywowania pamięci o patronce biblioteki, czytelnię wyposażoną w kilkanaście stanowisk komputerowych, „Kostrzyńskie Kino Za Rogiem”, sklepik z pamiątkami.
Z biblioteki udaliśmy się do kościoła p.w. św. Piotra i Pawła, późnogotyckiego, spalonego podczas wojen szwedzkich, a odbudowanego w XVIII wieku staraniem klarysek i mieszczan kostrzyńskich. Wysłuchaliśmy opowieści Kazimierza Matyska o historii kościoła. Na północnej ścianie kościoła znajdują się tablice upamiętniające zamordowanych w niemieckich obozach koncentracyjnych księży: Henryka Fischbacha (w Dachau), Antoniego Ludwiczaka (zamek Hartheim k. Linzu) oraz zamęczonego w więzieniu UB w Poznaniu ks. prof. Tadeusza Peika. Następnie udaliśmy się na rynek pod pomnik upamiętniający rozstrzelanych przez Niemców 20 października 1939 roku mieszkańców Kostrzyna i okolic (w tym między innymi mieszkańców Nekli) oraz inne ofiary okupacji niemieckiej z lat 1939-1945.
Ostatnim punktem wyjazdu studyjnego był zespół pałacowo-parkowy z folwarkiem i stadniną koni w Iwnie. Neorenesansowy pałac, budynki folwarczne, stadnina koni oraz krajobrazowy park służyły rodzinie Mielżyńskich do wybuchu II wojny światowej. Obecnie obiekt jest w posiadaniu prywatnej spółki. W Iwnie, w kaplicy grobowej Mielżyńskich przy miejscowym kościele NMP Szkaplerznej spoczywają prochy hrabiego Ignacego Mielżyńskiego (1870-1938) oraz jego żony hrabiny Seweryny Mielżyńskiej (1876-1961). Ignacy Mielżyński był uczestnikiem powstań: wielkopolskiego i śląskiego, organizatorem i dowódcą 1. Ochotniczego Pułku Jazdy Wielkopolskiej nr 215, a później - 26 Pułku Ułanów Wielkopolskich, który w czasie wojny polsko-bolszewickiej wyposażony był w dużej części w konie z iwieńskiej stadniny. Przed pałacem postawiono w 2000 roku głaz z napisem z mosiężnych liter: „Pamięci Ppłk. Ignacego Hr. Mielżyńskiego”.
Jacek Mirecki
