Stowarzyszenie Młodzieży Polskiej w Nekli
W drugiej połowie XIX i na początku XX wieku na terenach Wielkopolski należących do zaboru pruskiego środowiska katolickie dostrzegały potrzebę wychowania młodzieży w duchu patriotyzmu i walki o polskość. Takie działania były podejmowane w ramach Towarzystw Młodzieży Katolickiej i Towarzystw Terminatorów działających często w konspiracji. Po odzyskaniu niepodległości działalność stowarzyszeń młodzieżowych mogła przyjąć bardziej sformalizowany wymiar w ramach Związku Stowarzyszeń Młodzieży Polskiej, który został powołany w Poznaniu w 1919 roku.
Cel nadrzędny SMP, zawarty w ustawie założycielskiej (statucie) sformułowano następująco „…członkowie Stowarzyszenia wyrabiać się mają na światłych, dzielnych i czynnych członków społeczeństwa, przejętych duchem katolickim i polskim”. Zadaniem Stowarzyszenia było przede wszystkim wychować, przysposobić wszechstronnie młodzież do późniejszego życia w społeczeństwie. Założenia organizacji miały charakter wszechstanowy, tz. miały skupiać młodzież „rolniczą i robotniczą, rzemieślniczą, kupiecką i biurową”. W dokumentach założycielskich zapisano, że będzie to organizacja apolityczna, nie służąca żadnemu stronnictwu, ponieważ w życiu politycznym powinny brać udział ludzie o wyrobionym światopoglądzie.
Organizacje SMP powoływane były do życia najczęściej przy parafiach. Na czele każdego SMP stał zarząd wybierany spośród młodzieży przez członków na walnym zebraniu. Walne zebranie było władzą, której zarząd zobowiązany był składać sprawozdanie ze swej działalności. Każde stowarzyszenie korzystało z pomocy, opieki i współpracy osób starszych, które stanowiły tzw. Patronat. Według ustawy regulującej funkcjonowanie organizacji należeć mogła młodzież w wieku od 14 do 25 lat. W roku 1926 na terenie ówczesnego województwa poznańskiego (z Bydgoszczą, Inowrocławiem…) działało 265 Stowarzyszeń Młodzieży Polskiej, podzielonych na 14 okręgów. W Nekli Stowarzyszenie Młodzieży Polskiej powołano do życia 12 czerwca 1921 roku.
***
Na stronie internetowej NSK i w październikowym numerze Przeglądu Nekielskiego opublikowano fotografię, udostępnioną przez panią Marię Piórkowską ze Stroszek, przedstawiającą członków i gości honorowych Stowarzyszenia Młodzieży Polskiej w Nekli podczas uroczystości poświęcenia sztandaru. Na sztandarze widnieje rok 1921. Jak można przypuszczać jest to rok założenia stowarzyszenia. Nieznana natomiast pozostawała dotąd data uroczystości poświęcenia sztandaru.
W ostatnim czasie, dzięki uprzejmości pana Ryszarda Kordusa, wieloletniego naczelnika, wójta i burmistrza Nekli udało się znaleźć odpowiedź na intrygujące pytanie. Dzięki udostępnionym dokumentom, fotografiom i spisanej notatce śp. Stanisława Szczęsnego można odtworzyć losy stowarzyszenia i dokumentów, które po 86 latach ujrzały światło dzienne. Na jednym z udostępnionych zdjęć znajduje się nekielska delegacja KSMP na ogólnopolski zlot młodzieży na Jasnej Górze w 1938 roku. Na odwrocie kartki opisującej skład personalny delegacji Stanisław Szczęsny zapisał „Wrzesień, rok 1939. Hitlerowcy w Urzędzie Gminy. Wezwano kolejno członków zarządu na przesłuchanie. Wymuszono pod groźbą zdanie sztandaru, protokólarza zebrań i biblioteki, w której przypuszczalnie znajdowała się ta fotografia. W ten sposób dostała się do Urzędu Gminy i do gminnego archiwum”. Wśród oryginalnych dokumentów zachowały się dwa, niezwykle cenne sprawozdania sporządzone z okazji uroczystości poświęcenia sztandaru w dniu 14 kwietnia 1929 r. oraz sprawozdanie z dziesięcioletniej pracy Stowarzyszenia Młodzieży Polskiej w Nekli. Ze względu na wagę historyczną warto przytoczyć ich treść w całości. Niestety, z powodu zniszczeń wskutek niewłaściwego przechowywania niektóre fragmenty nie są możliwe do odczytania.
Nekla, dnia 14.4.1929
Sprawozdanie z dotychczasowej działalności Stowarzyszenia Młodzieży Pol(skiej) w Nekli od roku 1921
Założone dnia 12.6.1921 r. na propozycję członków Towarzystwa Przemysłowców p. Szulca Kazim(ierza) założyło Towarzystwo Kat(olickie Robotników w Nekli za zgoda ks. proboszcza Manickiego w Nekli Stowarzyszenie Młodzieży Polskiej. Ks. Proboszcz w swoim przemówieniu w kościele objaśnił cel SMP, zachęcał do wstępowania i wyznaczył czas zebrania się młodzieży.
Na zebraniu przewodniczył p. Mikołaj Szulc, który (uzasadni)ał potrzebę zawiązania się Stowarzyszenia Młodzieży Polskiej. Zgromadzeni oświadczyli gotowość założenia. Listę członków…
Do zarządu zostali wybrani Ks. Prob. Manicki –patronem, Mikołaj Szulc wice patronem, p. Kazimierz Szulc …, p. Kazimierz Markiewicz zast. Prezesa, sekretarzem p. …Burzyński, zast. Sekretarza Marjan Rydygier, skarbnikiem Kazimierz Burzyński, zast. Skarbnika Jan Tądrowski, mężami zaufania Stefan Brzeziński i Stefan Dutkiewicz, gospodarzem Wiśniewski z Starczanowa.
W pierwszych trzech latach praca w Stowarzyszeniu ograniczała się do wychowania członków w karności dostosowywania się do regulaminu Stowarzyszenia, tępienie różnych nałogów, obcych wyrazów w mowie potocznej itp. W roku 1922 Stowarzyszenie ofiarowało 5000 mkp na budowę pomnika na tutejszym cmentarzu, pewną kwotę na płot cmentarny i na odnowienie figury św. Wawrzyńca. Dopiero od roku 1924 zaczęła liczba członków wzrastać i osiągnęła z końcem tego roku cyfrę 48.
Na propozycję p. kierownika szkoły Wróblewskiego założono w lutym 1924 r. przy Stowarzyszeniu Kółko Śpiewu, którego dyrygentem został jego inicjator. Lekcje odbywały się przed każdym publicznym występem. Liczba członków chóru wzrosła w końcu 1924 r. do 30, a dziś liczy chór 40 członków. Wyuczono dotąd 11 pieśni na chór mieszany 4 głosowy, 9 pieśni na chór mieszany 3 głosowy, 4 pieśni na 2 glosy, 4 pieśni chórowe z orkiestrą. Ten chór młodzieży przyczynił się do upiększenia wszelkich uroczystości narodowych jak i udziela się miejscowemu Towarzystwu w różnych okolicznościach. Dorobek Kółka śpiewu jest więc znaczny, a praca trudna, biorąc pod uwagę, że wszelkie pieśni są ćwiczone na pamięć bez nut. Należy się więc uznanie wice patronowi p. Wróblewskiemu jako dyrygentowi Kółka za jego dotychczasową pracę około umuzykalnienia młodzieży i szkoleniu wrażliwości piękna około pieśni polskiej.
Tak samo z inicjatywy obecnego wice patrona p. Wróblewskiego urządzano wieczorne lekcje języka polskiego i rachunków. Dużo skorzystała młodzież z tych lekcji, biorąc pod uwagę, że prawie wszyscy uczęszczali do szkół zaborczych, a polski znali tylko z mowy potocznej. Tak starał się p. wice- patron p. Wróblewski tego ducha narodowego w duszach polskich młodzieńców utrwalić i rozkrzewiać.
Od roku 1924 wystawiono 15 sztuk teatralnych, w tem 6 sztuk historycznych, zaznajamiając się z obyczajami i męstwem naszej ojczyzny w czasie przedrozbiorowym. W roku 1927 założono bibliotekę liczącą ca. 80 książek, do dziś zwiększyła się o 18 książek. Pierwszym bibliotekarzem został dh. Marjan Buczyński.
Ks. Patron Skowroński starał się wpłynąć na młodzież w kierunku wychowania religijnego przez odpowiednie odczyty na zebraniach, przez zachęcanie do przystępowania kilka razy do roku do sakramentów świętych i urządzania rekolekcji. Dnia 2.5.1926. dokonał ks. Patron poświęcenia obrazu św. Stanisława Kostki, który zawieszono w sali zebrań. Prócz szerzenia oświaty i wychowania religijnego starano się w Towarzystwie o wychowanie fizyczne przez urządzanie gier z piłka nożną i palantem, które zakupiono. Co rok urządzano wycieczki do okolicznych wiosek lub do jezior pod Wagowem. Ćwiczenia pod komendą wybranego naczelnika urządzano co drugą niedzielę, a nawet czasem wybrano się na nocne ćwiczenia, kierując się zasadą „Zdrowy duch w zdrowym ciele”.
Do wycieczek zakupiono sztandar wycieczkowy, który zrobiły członkinie chóru młodzieży dh. Franciszka Skotarczakówna i Joanna Urbańska. Poświęcenia tego dokonał ks. Patron Skowroński dnia 3.V.1925 r. w obecności chrzestnych wyżej wymienionych. Lecz nie wystarczył dh. (druhom) sztandar wycieczkowy, usilną pracą i zbierania funduszy starano się zakupić sztandar okazały. Przy wspólnych siłach osiągnięto cel. I to dziś obchodzimy poświęcenie tego sztandaru, pod którym jeszcze z większym zapałem pracować będziemy ku chwale Bożej i naszej Ojczyzny oraz ku pożytkowi swych członków, mając nie tylko wypisane na sztandarze ale wyryte w sercach swoich hasło „Gotów”.
ZarządMajchrzak – prezes
J. Koperski – sekretarz
Dzięki udostępnionej przez p. Ryszarda Kordusa kserokopii dwóch dokumentów możemy dowiedzieć się jacy obywatele byli chrzestnymi sztandaru, w jakiej pracowni był wykonany oraz ile zapłacono za wyhaftowanie sztandaru. Również te dokumenty przytaczamy w pełnym brzmieniu.
Nekla, dnia 14.IV.1929 r.
Przy poświęceniu sztandaru w dniu 14 kwietnia 1929 r. byli obecni następujący chrzestni sztandaru:Rozalia Żółtowska, (nazwisko nieczytelne, Manuela? Maciejewska, Stefania Wróblewska, Kamilla Barczakówna, Weronika Chromińska, Józefa Wysocka, Stanisława Skieretowa, Zofia Gablerowa, Franciszek Karłowski, Burzyński Wojciech?, Michał Paprzycki, Stanisław Kaźmierczak, Michał Pasikowski?, Franciszek… NN, Mikołaj Szulc, Gabler por.
***
Szanownemu Stowarzyszeniu Młodzieży Polskiej w Nekli dostarczyliśmy za poleceniem J. Wielm. Księdza Patrona Proboszcza Skowrońskiego na zamówienie W. Pana Wicepatrona Wróblewskiego i Szan. Zarządu sztandar artystycznie wyhaftowany w naszej „Pracowni Związku Młodych Polek w Poznaniu, Al. Marcinkowskiego 1”.
Sztandar wykonany z materjałów ljańskich (?) (adamaszek amarantowy i biały), bogato ręcznie haftowane obrazy: św. Stanisława i godło państwa srebrem haftowany Orzeł Biały, ornamentyka itp. oraz drzewiec składany, pokrowce kosztowały łączną sumę 1050,00 zl.
Dosłownie tysiąc pięćdziesiąt złotych zapłacił Szanowny Zarząd SMP w Nekli w dwóch ratach (400 i 650 zł), co niniejszym z podziękowaniem potwierdzam, życząc Szan. Stowarzyszeniu Młodzieży Polskiej i Jego Kierownictwu poważnego rozwoju i owocnej pracy pod pięknym sztandarem.
Poznań, dnia 16 kwietnia 1929 r.
Podpisał X. Józef Schulz
dyr. Związku Młodych Polek
Podczas krajowego zjazdu Akcji Katolickiej w Krakowie w dniu 5 lutego 1934 r. Stowarzyszenie Młodzieży Polskiej przemianowano na dwie organizacje: Katolickie Stowarzyszenie Młodzieży Męskiej i Katolickie Stowarzyszenie Młodzieży Żeńskiej. Oba z siedzibą w Poznaniu.
Opracował: Jerzy Osypiuk
Stowarzyszenie Młodzieży Polskiej w Nekli
Rękopis sprawozdania działalności Stowarzyszenia Młodzieży Polskiej w Nekli od roku 1921
Chrzestni sztandaru Stowarzyszenia Młodzieży Polskiej
Opis wykonania i pokwitowanie zapłaty za sztandar Stowarzyszenia Młodzieży Polskiej
Nekielska delegacja KSMP w Częstochowie w 1938 roku
Skład personalny delegacji
Notatka Stanisława Szczęsnego o wydarzeniach z 1939 roku
